06.01.2021 19:05 2 WH Kaszuby wczoraj, Kaszuby dziś

Kościół, Dworek Żelewskich i inne miejsca - tak zmieniło się Luzino przez pół wieku

Fot. Roman Klinkosz/ ścieżka prowadząca do SP1 w Luzinie

W kolejnym odcinku z cyklu “Kaszuby wczoraj - Kaszuby dzisiaj” przyjrzymy się zmianom, jakie zaszły w Luzinie na przestrzeni 50 lat. Porównamy stare i nowe zdjęcia kościoła parafialnego czy dawnego Dworku Żelewskich.

Luziński Urząd Gminy zorganizował konkurs fotograficzny pt. „Gmina Luzino dawniej i dziś”. Zwycięzcą okazał się pan Roman Klinkosz, który od wielu lat hobbystycznie dokumentuje życie Luzina na zdjęciach.

Archiwalne fotografie zostały wykonane w latach siedemdziesiątych. Pan Roman pokolorował zdjęcia, bo jak sam mówi - „dzięki temu jest równowaga i można porównywać dawne miejsca z obecnym stanem faktycznym”.

Pierwsze zdjęcie przedstawia Dworek Żelewskich zwany zielonym, który został wybudowany w 1663 roku. Nazywany był tak ze względu na obfite porośnięcie bluszczem. Mieścił się na skrzyżowaniu ulicy Kaszubskiej z Kościelną. Od końca XIX wieku dworek należał do Pawła Żelewskiego - przedwojennego wójta gminy, który objął urząd w 1920 roku. (Zmarł 15 kwietnia 1942 roku.)

Fot. Roman Klinkosz, lata 70.

W 1923 roku majątek Pawła i jego żony Anny obejmował 64 ha ziemi, z czego 46 ha były gruntami ornymi, 12 ha łąki, 4 ha lasy i 2 ha nieużytki.

Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Luzina przez Niemców, życie Pawła było wówczas zagrożone. Znalazł się w tzw. „księdze ścigania” (Fahndungsbuch), zawierającej nazwiska osób przewidzianych do natychmiastowej likwidacji. Został o tym wcześniej powiadomiony przez jednego ze znajomych Niemców. Pozwoliło to mu na ukrycie się i uniknięcie aresztowania - pisze Andrzej Janusz w artykule “Paweł Żelewski - przedwojenny wójt gminy Luzino”.

15 lutego 1940 roku jego majątek został zajęty przez Treuhändera Jakuba Bambergera, brata hitlerowskiego kata – Gustawa, mordującego Kaszubów, Polaków, Żydów i psychicznie chorych w Piaśnicy. Gdy fala hitlerowskiego terroru nieco zelżała, wyszedł z ukrycia. Pozwolono mu zamieszkać w komórce na strychu własnego dworku. Była to forma wysiedlenia wewnętrznego, dość często stosowana przez okupanta wobec szlachty kaszubskiej - dodaje historyk.

W czasie II wojny światowej Dworek Żelewskich stał się siedzibą Bambergera i jego współpracowników.

W 1945 roku w zabudowaniach folwarcznych Żelewskich nocowali więźniowie obozu koncentracyjnego KL Stutthof, którzy przeszli przez Luzio podczas Marszu Śmierci.

Fot. Roman Klinkosz, czasy współczesne

W 1982 roku dworek został rozebrany. Obecnie jest zrekonstruowany, a w tym miejscu znajduje się prywatna posesja. Od 2004 roku dworek można oglądać w Skansenie we Wdzydzach Kiszewskich. To jeden z najstarszych obiektów muzealnych.

Fot. Roman Klinkosz, Dworek w Wdzydzach Kiszewskich

Druga archiwalna fotografia pana Romana Klinkosza przedstawia Luzino w czasie Święta Ludowego w 1974 roku. Było to święto polskiego ruchu ludowego obchodzone w pierwszym dniu Zielonych Świątek. Na zdjęciu widzimy młodych chłopaków, którzy biorą udział w zawodach jazdy na rowerze. Konkurencja sportowa odbywała się na ścieżce prowadzącej do Szkoły Podstawowej nr 1. Podstawówka to “tysiąclatka”, czyli placówka zbudowana w czasach PRL-u jako pomnik na cześć Tysiąclecia Istnienia Państwa Polskiego.

Fot. Roman Klinkosz, lata 70.

W latach 90. szkoła została rozbudowana. Dzisiaj na miejscu dawnej ścieżki stoi hala sportowa, która jest połączona z podstawówką. Za budynkiem znajduje się także żłobek.

Fot. Roman Klinkosz, lata 90.

Fot. Roman Klinkosz, czasy współczesne

Fot. Roman Klinkosz, czasy współczesne

Kolejne zdjęcie pokazuje kościół pw. Św. Wawrzyńca na ul. Kościelnej od wschodniej strony.

Fot. Roman Klinkosz, lata 70.

Parafia została powołana ok 1245 r. dzięki zakonowi norbertanów. W latach 1733- 1740 ks. proboszcz Mateusz Tadeusz Rzepczyński wybudował kościół „nowy z kamienia moszczony z boku cegłami”. W latach 1947 – 1950 przebudowano i rozbudowano kościół - czytamy na stronie internetowej parafii.

Po lewej stronie był stary dom, przed wojną służył jako zajazd. W relacji pana Klinkosza - budynek został zburzony na początku lat dwutysięcznych i wybudowany od zera. Dzisiaj jest tam m.in. sklep spożywczy.

Fot. Roman Klinkosz, czasy współczesne


Czytaj również:

Trwa Wczytywanie...